Erich von dem Bach-Zelewski

---

Życiorys

Polskie pochodzenie von dem Bacha

Erich Julius Eberhard von Zelewski, znany dalej jako von dem Bach-Zelewski, przyszedł na świat w Lęborku, który był wówczas częścią Pomorza Gdańskiego. Jego rodzicami byli inspektor ubezpieczeniowy Otto Jan von Zelewski oraz Elżbieta Ewelina Szymańska. Rodzina Ericha wywodziła się z kaszubskiej szlachty, a ich herb, Żelewski, odzwierciedlał ich polskie korzenie. Marek Dzięcielski, biograf von dem Bacha, potwierdził, że jego przodkowie należeli do polskiej elity, a jako samowolne pochodzenie przyjął nazwisko Bach, by zatarć swoje słowiańskie dziedzictwo.

Po raz pierwszy użył złożonego nazwiska von dem Bach-Zelewski w 1933 roku. Dwa lata później, w rezultatcie badań genealogicznych, postanowił odciąć wszelkie powiązania z polskim imieniem oraz nazwiskiem. Argumentując swoją decyzję we fragmencie listu do Heinricha Himmlera z 29 października 1940, wskazał na chęć zapewnienia przyszłym pokoleniom, w tym trzem synom, możliwości wstąpienia do SS i udowodnienia w ten sposób lojalności wobec niemieckiego dziedzictwa. Zmiana nazwiska, którą uzyskał 28 listopada 1940, umożliwiła mu dalsze funkcjonowanie jako von dem Bach.

Jego przodkowie byli związani z rzymskokatolickim kościołem parafialnym w Strzepczu, co również stawiał w niekorzystnym świetle, ponieważ sam przeszedł na protestantyzm. Interesującym punktem w jego genealogii jest Michał von Żelewski, który żył w XVIII wieku, a całe pokolenia jego rodów były właścicielami wschodnio-pomorskich majątków. Dzieje rodziny von Zelewskich świadczą o skomplikowanej historii i o dążeniu do ukrycia polskiego pochodzenia, co później stało się istotnym elementem w prowadzonych przez von dem Bacha działaniach.

Kariera

W młodym wieku, bo zaledwie 15 lat, Erich von Zelewski rozpoczął swoją drogę militarną, wstępując do cesarskiej armii 9 listopada 1914 roku. Jego doświadczenia w czasie I wojny światowej obejmowały służbę w różnych pułkach, w tym w 176. pułku piechoty oraz 10. pułku grenadierów śląskich. Dwanaście lat później, w wyniku wykazanej odwagi, otrzymał Żelazny Krzyż oraz awans do stopnia podporucznika. W kolejnych latach, jako członek Freikorpsu i Reichswehry, walczył przeciwko Polakom w powstaniach śląskich, zdobywając kolejne odznaczenia.

W latach 1924-1930 pozostawał w niemieckiej straży granicznej, wykonując obowiązki na pograniczu polskim. Przełomowe dla jego kariery okazały się lata 30. XX wieku, kiedy to, w 1930 roku, wstąpił do NSDAP, a rok później do SS. Od 1934 roku pełnił funkcję dowódcy SS i Policji w Prusach Wschodnich, a następnie na Dolnym i części Górnego Śląska, co stanowiło kluczowy element jego karierze. W latach 1932-1944 zasiadał w Reichstagu, reprezentując wrocławski okręg, co pozwoliło mu na dalsze umocnienie swoich wpływów.

Akcje pacyfikacyjne i deportacyjne w Polsce

W obliczu wojny, która wybuchła 1 września 1939 roku, von dem Bach nie brał udziału w bezpośrednich walkach, jednak jego formacje policyjne ze Śląska angażowały się w brutalne akcje wobec ludności polskiej. W październiku tego samego roku został przydzielony do Heinricha Himmlera jako pełnomocnik do spraw umacniania niemczyzny na Górnym Śląsku. Mieszkał w Katowicach, skąd organizował wysiedlenia Polaków i osadzanie na ich miejscu niemieckich osadników.

W czasie akcji Saybuscher, której nadzorował, zmuszono do opuszczenia domów około 17,5 tys. Polaków. Von dem Bach osobiście kontrolował przebieg tych akcji, a jego działania były niewątpliwie wyrazem polityki Germanizacji tych terenów oraz podporządkowania ich Niemcom. Takie działania przyczyniły się do znacznych zmian demograficznych w regionie oraz przyspieszyły proces eliminacji polskich elementów społeczeństwa.

Akcje ludobójcze i pacyfikacyjne w ZSRR

22 czerwca 1941 roku, w dniu rozpoczęcia niemieckiej inwazji na ZSRR, von dem Bach objął stanowisko wyższego dowódcy SS i Policji w regionie Armii „Środek”. W kolejnych latach dowodził jednostkami odpowiedzialnymi za masową eksterminację Żydów w Mińsku i Mohylewie oraz brał udział w przeprowadzeniu brutalnych akcji w regionach objętych wojną. Szacuje się, że jego działania doprowadziły do śmierci około 230 tysięcy osób.

Po mianowaniu go pełnomocnikiem do spaw zwalczania partyzantki, pod jego dowództwem miały miejsce masowe mordy i represje na terenach ZSRR i Polski. Jego działalność była ściśle związana z brutalną polityką III Rzeszy, która miała na celu eliminację wszelkich przeciwników reżimu.

Pacyfikacja powstania warszawskiego

Po wybuchu powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 roku, von dem Bach przebywał w Grand Hotelu w Sopocie. Został mianowany przez Himmlera na dowódcę operacji stłumienia powstania. Po przybyciu do Warszawy wczesnym wieczorem 5 sierpnia, jego oddziały SS zaangażowały się w brutalne traktowanie cywilów, co przyczyniło się do wielu zbrodni wojennych. Mimo jego starań o złagodzenie rozkazów względem cywilów, zbrodnie nie ustały.

Szacuje się, że z około 150-200 tysięcy cywilnych ofiar, 65 tysięcy zginęło w masowych egzekucjach. Po zakończeniu powstania, von dem Bach przyznał się do odpowiedzialności za działania wojsk niemieckich, a jego zeznania złożone przed prokuratorem w Norymberdze ujawniły istotną rolę, jaką odegrał w tych tragicznych wydarzeniach.

Procesy powojenne

Po wojnie, w obliczu klęski III Rzeszy, von dem Bach próbował się ukryć, lecz został aresztowany przez Amerykanów 1 sierpnia 1945 roku. Złożone zeznania przeciwko innym zbrodniarzom zapewniły mu bezpieczeństwo przed ekstradycją do Polski lub ZSRR. W kolejnych latach przeżył skomplikowane procesy i aresztowania, a jego działalność oraz osiągnięcia na wojnie były tematem wielu kontrowersji.

W 1961 roku, rzekomo za udział w „nocy długich noży”, znów został aresztowany, a w 1963 roku skazany na dożywocie za morderstwo szóstki niemieckich komunistów. W obliczu zbrodni, jakie popełnił, zmarł w 1972 roku w szpitalu więziennym, nigdy nie ponosząc całkowitej odpowiedzialności za swoje czyny wobec ludności cywilnej zarówno w ZSRR, jak i Polsce.

Życie rodzinne

W 1922 roku von dem Bach wziął ślub z Ruth Apfeld, z którą miał troje córek i trzech synów. Po zakończeniu wojny i pełnieniu funkcji w Norymberdze, ponownie wziął ślub kościelny. Swoi synowie, Heinrich i Eberhard, opuścili Niemcy w kierunku Stanów Zjednoczonych, gdzie Eberhard dołączył do armii amerykańskiej jako komisarz. Wnuk Ericha, Volker von dem Bach, zasilił szeregi Bundeswehry, tworząc kolejne pokolenie żołnierzy w rodzinie.

---

Oceń: Erich von dem Bach-Zelewski

---