Maciej Gołąb

---

Życiorys

Maciej Gołąb to wyróżniająca się postać w dziedzinie muzykologii. Po ukończeniu Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Lęborku, w latach 1971–1976 podjął studia z zakresu muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie kształcił się pod okiem takich mistrzów jak Józef Chomiński, Zofia Lissa oraz Anna Czekanowska.

W 1981 roku uzyskał stopień doktora na UW, pisząc rozprawę doktorską zatytułowaną Teoria i jej kompozytorskie aspekty w muzyce dwunastotonowej I połowy XX wieku, a publikowaną w 1987 roku. W 1990 roku uzyskał habilitację, która była efektem pracy naukowej opublikowanej pod tytułem Chromatyka i tonalność w muzyce Chopina (wydanie polskie z 1991 r. oraz niemieckie z 1995 r.). W 1999 roku nadał mu tytuł profesora nauk humanistycznych.

Gołąb miał zaszczyt wykładać historię oraz teorię muzyki w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, pełniąc tę funkcję od 1978 do 2003 roku. Ponadto, jako profesor wizytujący, dzielił się swoją wiedzą na uniwersytetach w Bloomington i Moguncji.

Wieloletnie zaangażowanie Macieja Gołębia w świat muzykologii obejmuje także działalność w charakterze członka redakcji istotnych publikacji, takich jak kwartalnik „Muzyka” (Instytut Sztuki PAN od 1996 roku), półrocznik „Audiosfera. Koncepcje-badania-praktyki” (Instytut Kulturoznawstwa UWr, od 2015 roku), a także „The Chopin Review”/„Studia Chopinowskie” (Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, od 2018 roku). Od 2005 roku pełni funkcję redaktora naukowego w „Musicologica Wratislaviensia”, wydawanej przez Uniwersytet Wrocławski, a od 2012 roku kieruje serią „Eastern European Studies in Musicology”, publikowaną przez Peter Lang International Academic Publishers.

W 2003 roku Maciej Gołąb przyczynił się do reaktywacji studiów muzykologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim. Jego talent i ciężka praca zostały docenione w 2004 roku, gdy otrzymał Nagrodę Ministra Edukacji Narodowej za pracę Spór o granice poznania dzieła muzycznego. W 2012 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi. W latach 2012–2016 zasiadał w Senacie Uniwersytetu Wrocławskiego, a od 2015 do 2018 roku należał do Komitetu Nauk o Sztuce PAN.

W 2022 roku jego najnowsza książka dotycząca Mazurka Dąbrowskiego została nagrodzona w ważnych konkursach, takich jak Academia 2022 oraz Klio 2022, a także uzyskała nominację do Nagrody im. Jana Długosza.

Zainteresowania badawcze

Badawcze zainteresowania Macieja Gołębia można określić przez trzy kluczowe obszary: historia dwudziestowiecznej nowoczesności muzycznej, metodologia badań w muzykologii oraz twórczość Fryderyka Chopina, a także jej recepcję.

W swojej pierwszej monografii, wydanej w 1987 roku, autor analizuje nowoczesną historię teorii muzyki, zwracając uwagę na historię dodekafonicznych doktryn w pierwszej połowie XX wieku. Książka ta konfrontuje teoretyczne założenia z praktyką kompozytorską, co umożliwia szersze zrozumienie tematu.

Druga praca, opublikowana w 1990 roku (przetłumaczona na niemiecki w 1995), skupia się na dynamicznych jakościach harmonicznych i tonalnych w muzyce Chopina. Autor ukazuje te zjawiska zarówno z perspektywy historii teorii muzyki, jak i analizy funkcjonalno-warstwowej.

W 1995 roku Gołąb poświęca kolejną monografię życiu oraz twórczości Józefa Kofflera, uznawanego za pierwszego polskiego dodekafonistę. Jego publikacja, przetłumaczona na angielski w 2004 roku, odkrywa zapomnianą postać w kontekście kultury muzycznej w okresie dwudziestolecia międzywojennego.

Wśród ważniejszych prac znajduje się książka dotycząca analitycznej teorii muzyki i epistemologii, która stanowi syntezę problemów poznania dzieł muzycznych. Publikacja ta ukazała się w 2003 roku oraz ponownie w 2012 (wersja angielska została wydana w 2008 roku).

Kolejna monografia (2008) koncentruje się na społecznej historii muzykologii oraz metodologii, badając postać Józefa M. Chomińskiego i jego wkład w rozwój tej dziedziny.

W 2011 roku autor przedstawia historię dwudziestowiecznej nowoczesności muzycznej, analizując ją zarówno w kontekście łączności z muzyką XIX wieku, jak i w aspekcie poszerzania granic muzyczności. Publikacja ta ukazała się w wersji angielskiej w 2015 roku.

W 2014 roku, Maciej Gołąb opublikował prace poświęcone twórczości Chopina oraz jej recepcji, dokumentując ewolucję swoich zainteresowań chopinologicznych na przestrzeni lat. Ostatnia książka, dotycząca Mazurka Dąbrowskiego, stanowi szeroką muzykologiczną syntezę historii powstania oraz odbioru polskiego hymnu.

W jego dorobku znajdują się również inne istotne prace, w tym redagowane publikacje zbiorowe o charakterze monograficznym, które dotyczą przekształceń stylistycznych w muzyce Chopina (1993), historii muzykologii na Uniwersytecie Wrocławskim (2005) oraz wkładu Fryderyka Chopina w polską kulturę (2009).

Łącznie, Maciej Gołąb opublikował ponad sto sześćdziesiąt prac, zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym, co świadczy o jego aktywności i znaczeniu w dziedzinie muzykologii.

Książki w oryginalnej wersji językowej

Oto listę publikacji autorstwa Macieja Gołębia, które ukazały się w oryginalnych wersjach językowych:

• Dodekafonia. Studia nad teorią i kompozycją pierwszej połowy XX wieku (Bydgoszcz 1987),
• Chromatyka i tonalność w muzyce Chopina (Warszawa 1990, II wyd. Kraków 1991),
• Józef Koffler (Kraków 1995),
• Spór o granice poznania dzieła muzycznego (Wrocław 2003, II wyd. Toruń 2012),
• Józef Michał Chomiński. Biografia i rekonstrukcja metodologii (Wrocław 2008),
• Muzyczna moderna w XX wieku. Między kontynuacją, nowością a zmianą fonosystemu (Wrocław 2011),
• Mazurek Dąbrowskiego. Muzyczne narodziny hymnu (Warszawa 2021).

Książki – tłumaczenia na język niemiecki i angielski

W dorobku Macieja Gołębia znajdują się liczne tłumaczenia literatury dotyczącej muzyki, które wzbogacają polską i międzynarodową scenę akademicką. Oto przykłady jego znaczących prac:

• Chopins Harmonik. Chromatik in ihrer Beziehung zur Tonalität, tłumaczenie autorstwa B. Hirszenberga, wydane w Köln w 1995 roku,
• Józef Koffler. Compositional Style and Source Documents, przetłumaczone przez M. Kapelańskiego, L. Schuberta i M. Żebrowskiego, Los Angeles, 2004,
• Musical Work Analysis. An Epistemological Debate, tłumaczenie W. Bońkowskiego, wydane w Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, Nowy Jork, Oxford, Wiedeń w 2008 roku,
• Musical Modernism in the Twentieth Century. Between Continuation, Innovation and Change of Phonosystem, przetłumaczone przez W. Bońkowskiego, wydane w Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, Nowy Jork, Oxford, Warszawę i Wiedeń w 2015 roku,
• Twelve Studies in Chopin. Style, Aesthetics and Reception, tłumaczenie W. Bońkowskiego, J. Combera i M. Kapelańskiego, wydane w Frankfurt am Main, Berlin, Bern, Bruxelles, Nowy Jork, Oxford, Warszawa i Wiedeń w 2014 roku.

Te publikacje stanowią istotny wkład w zrozumienie i analizę muzyczną, a także w badania nad twórczością Chopina oraz innymi znaczącymi tematami w obszarze muzyki. Dzięki nim, zarówno polscy jak i zagraniczni badacze zyskują dostęp do cennych informacji oraz nowatorskich badań.

Książki – redakcje prac zbiorowych

Maciej Gołąb jest autorem oraz redaktorem wielu ważnych prac zbiorowych, które mają duże znaczenie w dziedzinie muzykologii.

• Przemiany stylu Chopina (red., Kraków 1993),
• Muzykologia we Wrocławiu. Ludzie – historia – perspektywy (red., Wrocław 2005),
• Chopin w kulturze polskiej (red., Wrocław 2009).

Wypromowani doktorzy

Oto lista zasłużonych doktorów, którzy przyczynili się do rozwoju muzykologii oraz muzycznej kultury w Polsce. Każdy z nich zrealizował znaczące badania oraz publikacje, które wzbogaciły wiedzę o polskiej muzyce.

• Iwona Lindstedt, UW 1998, Dodekafonia i serializm w twórczości kompozytorów polskich XX wieku, wyd. Lublin 2001,
• Barbara Literska, UW 2002, Dziewiętnastowieczne transkrypcje utworów Fryderyka Chopina. Aspekty historyczne, teoretyczne i estetyczne, wyd. Kraków 2004, wyd. ang. Berlin 2020,
• Michał Zieliński, IS PAN 2004, Twórczość orkiestrowa Tadeusza Bairda w kontekście techniki instrumentacji, wyd. Bydgoszcz 2005,
• Wojciech Bońkowski, UW 2008, Dziewiętnastowieczne edycje dzieł Fryderyka Chopina jako aspekt historii recepcji, wyd. Wrocław 2009, wyd. ang. Frankfurt am Main 2016,
• Bogusław Raba, UWr 2008, Między romantyzmem a modernizmem. Twórczość kompozytorska Ignacego Jana Paderewskiego, wyd. Wrocław 2010, wyd. ang. Frankfurt am Main 2014,
• Katarzyna Naliwajek-Mazurek, UW 2008, Twórczość kompozytorska Konstantego Regameya w świetle jego koncepcji estetycznych,
• Sławomir Wieczorek, UWr 2013, Socrealistyczny dyskurs o muzyce w Polsce w latach 1948-1955, wyd. Wrocław 2014, wyd. ang. Berlin 2020,
• Halina Małgorzata Sieradz, IS PAN 2015, „Kwartalnik Muzyczny” (1928-1950) a początki muzykologii polskiej, wyd. Warszawa 2015, wyd. ang. Berlin 2020,
• Wioleta Muras, UWr 2017, Twórczość użytkowa Witolda Lutosławskiego w świetle jego biografii i w kontekście audiosfery XX wieku, wyd. Wrocław 2019,
• Ziemowit Socha, UWr 2017, Socjologiczna analiza recepcji moderny muzycznej na przykładzie wybranych instytucji kultury Wrocławia,
• Monika Pasiecznik, UWr 2023, Od prezentowania dzieł do tworzenia krytycznej wiedzy. Eksperymenty kuratorskie w publicznym koncercie pierwszych dekad XXI wieku, wyd. Toruń 2024,
• Kamila Staśko-Mazur, UWr 2023, Władysław Szpilman (1911-2000). Biografia muzyka i jego twórczość,
• Kwen-Yin Li, UWr 2024, Poetyczność muzyki Chopina.

---

Oceń: Maciej Gołąb

---